انواع پروژه های صنعت ساخت در ایران؛ بررسی دسته‌بندی و نمونه‌های واقعی

صنعت ساخت‌وساز یکی از مهم‌ترین پایه‌های توسعه در هر کشوری است و ایران نیز از این قاعده مستثنی نیست. برخلاف تصور رایج که ساخت‌وساز تنها به پروژه‌های مسکونی محدود می‌شود، انواع پروژه های صنعت ساخت طیف وسیعی از فعالیت‌ها را شامل می‌شوند؛ از پروژه‌های مسکونی و تجاری گرفته تا زیرساختی و صنعتی. در این مقاله، با تکیه بر دسته‌بندی جهانی صنعت ساخت و نمونه‌های واقعی از پروژه‌های عمرانی ایران، به بررسی این موضوع می‌پردازیم. موضوع مهم دیگری که در جهت اجرای انواع پروژه های صنعت ساخت اهمیت دارد، روش های اجرا و تحویل پروژه است که یکی از مهمترین این روش های که در ایران هم پیاده سازی و اجرا شده است، روش ناب است. ( جهت کسب آگاهی بیشتر میتوانید مقاله “روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب در پروژه‌های عمرانی ایران + مطالعات موردی واقعی ” را مطالعه کنید.)

پروژه‌های مسکونی (Residential Construction)

اولین دسته از انواع پروژه های صنعت ساخت مربوط به پروژه‌های مسکونی است. این پروژه‌ها شامل آپارتمان‌ها، برج‌های مسکونی، ویلاها و مجتمع‌های مسکونی بزرگ می‌شوند. در این نوع ساخت‌وساز، معماری و طراحی شهری اهمیت ویژه‌ای دارد و اغلب سرمایه‌گذاران آن بخش خصوصی هستند و همچنین حضور مدیر پروژه در این دسته بندی بسیار اهمت دارد. برای اطلاع بیشتر میتوانید مقاله ” چرا حضور مدیر پروژه در پروژه‌های عمرانی ایران حیاتی است؟ ” را مطالعه کنید.

نمونه‌های واقعی در ایران:

• پروژه مسکن مهر به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین طرح‌های مسکن‌سازی کشور.

• برج‌های مسکونی منطقه ۲۲ تهران که نمادی از توسعه شهری مدرن محسوب می‌شوند.

• برج‌های دوقلوی کیش در منطقه آزاد کیش به‌عنوان نمونه‌ای از معماری مدرن مسکونی.

پروژه‌های تجاری و غیرمسکونی (Commercial Construction)

دومین دسته از انواع پروژه های صنعت ساخت، پروژه‌های تجاری و غیرمسکونی هستند. این بخش شامل ساختمان‌های آموزشی، بیمارستان‌ها، مراکز خرید، هتل‌ها و ساختمان‌های اداری است. طراحی معماری در این پروژه‌ها نقش اصلی را ایفا می‌کند و اغلب سرمایه‌گذاری‌ها توسط بخش خصوصی انجام می‌شود.

نمونه‌های واقعی در ایران:

• ایران‌مال، بزرگ‌ترین مرکز خرید خاورمیانه.

• هتل اسپیناس پالاس تهران، نمونه‌ای از پروژه‌های لوکس گردشگری.

• بیمارستان امام خمینی تهران به‌عنوان یکی از بزرگ‌ترین پروژه‌های درمانی کشور.

• ورزشگاه آزادی تهران و ورزشگاه نقش جهان اصفهان در حوزه پروژه‌های ورزشی.

پروژه‌های زیرساختی و مهندسی (Heavy/Civil/Highway Construction)

پروژه‌های زیرساختی و مهندسی، مهم‌ترین بخش از انواع پروژه های صنعت ساخت در سطح ملی هستند. این پروژه‌ها عموماً توسط مهندسان عمران هدایت می‌شوند و شامل سه گروه اصلی می‌شوند: راه‌سازی، پروژه‌های عمرانی سنگین و پروژه‌های صنایع همگانی. در این دسته بندی از پروژه های ساخت، اهمیت برنامه زمان بندی چند برابر است . برای آشنایی بیشتر با نقش برنامه زمان بندی در پروژه های صنعت ساخت میتوانید به مقاله “برنامه زمان‌بندی و انواع آن در پروژه‌های صنعت ساخت ” مراجعه کنید.

۱. پروژه‌های راه‌سازی

• آزادراه تهران–شمال به‌عنوان یکی از پیچیده‌ترین پروژه‌های راه‌سازی کشور.

• توسعه آزادراه قم–اصفهان و سایر بزرگراه‌های ملی.

۲. پروژه‌های عمرانی سنگین

• سد امیرکبیر (کرج) و سد گتوند در حوزه سدسازی.

• تونل نیایش و تونل رسالت در تهران به‌عنوان پروژه‌های مهم تونل‌سازی شهری.

• اسکله شهید رجایی بندرعباس در حوزه حمل‌ونقل دریایی.

۳. پروژه‌های صنایع همگانی (Utility Construction)

• شبکه گازرسانی سراسری ایران که یکی از بزرگ‌ترین شبکه‌های انتقال گاز جهان است.

• پروژه‌های توسعه برق‌رسانی و شبکه مخابراتی کشور.

پروژه‌های صنعتی (Industrial Construction)

چهارمین بخش از انواع پروژه های صنعت ساخت مربوط به پروژه‌های صنعتی است. این پروژه‌ها اگرچه سهم کمتری از صنعت ساخت دارند، اما تأثیر بسیار بزرگی بر اقتصاد ملی می‌گذارند. این دسته شامل ساخت نیروگاه‌ها، پالایشگاه‌ها، کارخانه‌ها و مجتمع‌های پتروشیمی است. در این پروژه ها بدلیل عدم قطعیت های بسیار زیادی که وجود دارد، مدیریت ریسک بسیار حیاتی است .

( برای آشنایی بیشتر با نقش مدیریت ریسک در پروژه های صنعت ساخت میتوانید به مقاله “مدیریت ریسک در پروژه‌های صنعت ساخت ایران | فرآیندها و ابزارها ” مراجعه کنید )

نمونه‌های واقعی در ایران:

• پالایشگاه ستاره خلیج فارس در بندرعباس، بزرگ‌ترین پالایشگاه میعانات گازی خاورمیانه.

• نیروگاه بوشهر به‌عنوان نخستین نیروگاه هسته‌ای کشور.

• مجتمع فولاد مبارکه اصفهان، قطب اصلی تولید فولاد ایران.

• پتروشیمی‌های عسلویه و ماهشهر به‌عنوان پروژه‌های کلیدی در حوزه انرژی.

جمع‌بندی

با بررسی انواع پروژه های صنعت ساخت در ایران، می‌توان دریافت که این صنعت تنها محدود به مسکن نیست و پروژه‌های تجاری، زیرساختی و صنعتی نیز سهم بزرگی در توسعه کشور دارند. از پروژه مسکن مهر و برج‌های منطقه ۲۲ تهران تا آزادراه تهران–شمال و پالایشگاه ستاره خلیج فارس، هرکدام نشان‌دهنده تنوع و گستردگی این صنعت در کشور هستند. شناخت این دسته‌بندی برای دانشجویان، مهندسان و مدیران پروژه ضروری است تا نقش مؤثرتری در رشد و توسعه ایران ایفا کنند.