در پروژه‌های صنعت ساخت : زمان = پول و تأخیر در تکمیل پروژه‌ها باعث افزایش هزینه‌ها برای کارفرما و پیمانکار می‌شود و بر موفقیت مالی پروژه تأثیر مستقیم دارد. مدیریت زمان و تسریع پروژه‌های ساخت و ساز، کلید موفقیت در پروژه‌های عمرانی است.

در این مقاله، به دو نوع تسریع پروژه‌های ساخت و ساز یعنی تسریع ابلاغی و تسریع اعتباری می‌پردازیم و نحوه مدیریت، هزینه‌ها و مستندسازی آن‌ها را بررسی می‌کنیم.

قبل از هرچیز باید به نقش و جایگاه مدیریت ارتباطات در پروژه ها بپردازیم و به همین دلیل میتوانید مقاله ” چرا به ارتباطات در ساخت و ساز نیاز دارید؟ ” را مطالعه کنید.

تسریع ابلاغی (Directed Acceleration) در پروژه‌های صنعت ساخت و ساز

تسریع ابلاغی زمانی رخ می‌دهد که کارفرما یا مدیر پروژه طبق قرارداد، به پیمانکار دستور دهد که:

• پروژه را زودتر از تاریخ تکمیل برنامه‌ریزی‌شده انجام دهد، یا

• با استفاده از اضافه‌کاری، شیفت‌های اضافی، تجهیزات یا نیروی کار بیشتر، کار اصلی و تغییرات پروژه را در زمان مقرر تکمیل کند.

پیمانکار اصلی نیز می‌تواند چنین دستوری به پیمانکاران فرعی صادر کند. اجرای این اقدامات معمولاً هزینه‌های اضافی ایجاد می‌کند که در حالت عادی رخ نمی‌داد.

نمونه‌های رایج در پروژه‌های ایران:

• افزایش شیفت کاری برای تکمیل پروژه‌های ساختمانی در زمان مقرر

• استفاده از تجهیزات سنگین اضافی برای تسریع پروژه‌های راه‌سازی

تسریع اعتباری (Constructive Acceleration) در پروژه‌های ساخت و ساز

تسریع اعتباری زمانی رخ می‌دهد که پیمانکار با تأخیرهای قابل قبول (Excusable Delays) مواجه شود، مانند:

• تغییرات طراحی

• افزایش حجم کار

• شرایط آب و هوایی شدید

• تفاوت‌های سایت پروژه

• حوادث طبیعی

• تأخیرهای ناشی از کارفرما

در این شرایط، پیمانکار معمولاً مستحق تمدید زمان پروژه برای جبران تأخیرهاست. اگر تمدید زمان داده نشود، پیمانکار به‌طور ساختاری مجبور به تسریع پروژه می‌شود و باید تصمیم بگیرد که آیا با افزایش هزینه‌ها، پروژه را سریع‌تر تکمیل کند.

عناصر کلیدی برای اثبات تسریع ابلاغی

برای اینکه پیمانکار بتواند حق دریافت هزینه‌های تسریع پروژه‌های ساخت و ساز را داشته باشد، پنج عنصر باید ثابت شود:

1. تأخیر قابل قبول: ناشی از عوامل غیرقابل پیش‌بینی و خارج از کنترل پیمانکار.

2. درخواست تمدید زمان: پیمانکار طبق قرارداد درخواست تمدید زمان کرده باشد.

3. رد درخواست تمدید: کارفرما یا مدیر پروژه دستور داده باشد که پیمانکار تأخیر را جبران کند.

4. دستور تسریع: اقدامات کارفرما پیمانکار را مجبور به انجام سریع‌تر کار کند.

5. هزینه‌های متحمل‌شده: پیمانکار نشان دهد برای تسریع، هزینه‌های اضافی متحمل شده است.

هزینه‌های قابل جبران در ادعاهای تسریع پروژه‌های ساخت و ساز

برخی از هزینه‌های معمول تسریع پروژه عبارتند از:

• اضافه‌کاری نیروی کار یا افزایش شیفت‌ها

• نگهداری و اجاره تجهیزات اضافی

• خرید یا اجاره مصالح و تجهیزات اضافی

• تسریع در تحویل مصالح و تجهیزات

• افزایش نظارت میدانی و هزینه‌های سایت

• هزینه پیمانکاران فرعی

• کاهش بهره‌وری ناشی از اضافه‌کاری، افزایش تعداد نیروها و بازترتیب کارها

کاهش خسارات در پروژه‌های تسریع‌شده

پیمانکار موظف است خسارات ناشی از تسریع را کاهش دهد، مانند:

• افزایش نیروی کار به جای اضافه‌کاری

• استفاده از تجهیزات اضافی به جای نیروی کار بیشتر

• کاهش هزینه‌های سایت پس از تکمیل پروژه

صرفه‌جویی‌های معمول در خرید مصالح یا قراردادهای فرعی، نیازی به کسر از خسارات تسریع ندارند.

جهت کسب اطلاعات بیشتر درباره مدیریت هزینه های پروژه، میتوانید به مقاله ” مدیریت هزینه پروژه چیست؟ – آموزش مدیریت پروژه های صنعت ساخت ” مراجعه کنید.

مستندسازی و تحلیل‌ها

ادعاهای تسریع  در پروژه های صنعت ساخت معمولاً نیازمند:

• تحلیل برنامه زمان‌بندی CPM برای اثبات تلاش پیمانکار. ( برای آگاهی بیشتر به مقاله ” برنامه زمان‌بندی و انواع آن در پروژه‌های صنعت ساخت ” مراجعه کنید.)

• رعایت شرایط قرارداد و اطلاع‌رسانی به موقع

• مستندات دقیق برای اثبات هزینه‌ها و خسارات

نمونه کاربردی در ایران:

• پروژه‌های ساختمانی و عمرانی که پیمانکار به دلیل تغییرات طراحی یا تأخیر کارفرما مجبور به تسریع شده و با ارائه مستندات، هزینه‌های اضافی خود را دریافت کرده است.

جمع‌بندی

تسریع ابلاغی و اعتباری ابزارهای حیاتی مدیریت زمان در پروژه‌های مهندسی و ساخت هستند. مستندسازی دقیق، برنامه زمان‌بندی حرفه‌ای و شفافیت در قراردادها، کلید موفقیت در مدیریت پروژه و جلوگیری از اختلافات حقوقی است و در این بین نمیتوان از نقش و جایگاه مدیر پروژه جهت این مورد چشم پوشی کرد . ( برای مطالعه بیشتر میتوانید به مقاله “ چرا حضور مدیر پروژه در پروژه‌های عمرانی ایران حیاتی است؟ ” مراجعه کنید.)

جهت دسترسی به اطلاعات بیشتر میتوانید مقاله ” Directed & Constructive Acceleration in Construction Contracts ” را مطالعه کنید.