روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب در پروژه‌های عمرانی ایران + مطالعات موردی واقعی

بیشتر پروژه‌های عمرانی کشور ما با چالش‌های مشابهی روبه‌رو هستند: تأخیرهای طولانی، افزایش هزینه‌ها، دوباره‌کاری‌ها، و اختلافات بین کارفرما، پیمانکار و مشاور. یکی از رویکردهایی که در دنیا برای حل این مشکلات موفق بوده، روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب (Lean Project Delivery) یا تحویل یکپارچه اقلام پروژه (Integrated Project Delivery – IPD) است.

در گذشته در مقاله انواع_روش_های_مدیریت_پروژه به معرفی انواع روش های اجرای پروژه ها پرداختیم. در این مقاله با تمرکز بر تجربه‌های واقعی پروژه‌های عمرانی ایران، توضیح می‌دهد که روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب در پروژه‌های عمرانی ایران چگونه می‌تواند باعث افزایش بهره‌وری، کاهش اختلافات، و تحویل سریع‌تر پروژه‌ها شود.

چرا روش ناب برای پروژه‌های عمرانی ایران ضروری است؟

۱. کاهش دوباره‌کاری و هدررفت منابع

در بسیاری از پروژه‌های عمرانی ایران، بخشی از زمان و بودجه صرف کارهایی می‌شود که می‌توانست از ابتدا پیشگیری شود. مثلا در پروژه‌ای در یزد، عدم هماهنگی طراح و پیمانکار پیش از شروع کار باعث توقف چندماهه عملیات شد.

۲. تمرکز روی ارزش واقعی پروژه با رویکرد روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب در پروژه‌های عمرانی ایران

در روش‌های سنتی، جلسات زیادی صرف پیدا کردن مقصر و حل‌وفصل مسائل قراردادی می‌شود، در حالی که روش ناب، تمرکز را روی ایجاد ارزش برای کارفرما و ذی‌نفعان می‌گذارد.

۳. بهبود فضای کاری و رضایت تیم‌ها با نگاه به روش اجرا و تحویل پروژه به سبک ناب در پروژه‌های عمرانی ایران

فضای کاری در روش ناب مشارکتی است، نه رقابتی ناسالم. این تغییر ذهنیت باعث افزایش انگیزه تیم‌ها و کاهش فرسودگی می‌شود.

تفاوت سیستم سنتی و سیستم ناب در پروژه‌های عمرانی ایران

مطالعات موردی واقعی از پروژه‌های عمرانی ایران

مطالعه موردی ۱ – احداث خط انتقال آب شرب یزد

مشکل: نقشه‌های طراحی با شرایط واقعی زمین همخوانی نداشت، پروژه ۴ ماه متوقف شد.
راه‌حل ناب: مشارکت طراح و پیمانکار از روز اول، بازدید مشترک، اصلاح نقشه قبل از اجرا.
نتیجه: تحویل پروژه ۵ ماه زودتر و کاهش هزینه‌های اصلاحات.

مطالعه موردی ۲ – بیمارستان ۴۰۰ تختخوابی اصفهان

مشکل: اختلافات بین کارفرما، مشاور و پیمانکار، تاخیر ۲ ساله.
راه‌حل ناب: استقرار همه ارکان پروژه در دفتر مشترک، تصمیم‌گیری هفتگی، شفافیت در تغییرات.
نتیجه: صرفه‌جویی ۸٪ در هزینه‌ها و تحویل پروژه ۳ ماه زودتر.

مطالعه موردی ۳ – آزادراه شمالی تهران

مشکل: نبود ارتباط افقی بین پیمانکاران، پیشرفت کند.
راه‌حل ناب: برنامه‌ریزی مشترک، کارگاه‌های هم‌اندیشی، تعهدات هفتگی شفاف.
نتیجه: کاهش زمان اجرای بخشی از پروژه از ۱۸ ماه به ۱۲ ماه.

چالش اجرای روش ناب در ایران

مهم‌ترین مانع، کمبود اعتماد بین ارکان پروژه است. سال‌ها کار در فضای قراردادی سنتی باعث شده ذهنیت «کنترلی» بر روابط حاکم باشد. اجرای موفق ناب نیازمند شفافیت مالی، اهداف مشترک و پذیرش این واقعیت است که موفقیت پروژه به نفع همه طرف‌هاست.

جمع‌بندی

روش اجرا و تحویل پروژه ناب، نسخه جادویی یک‌شبه نیست، اما می‌تواند ریشه بسیاری از مشکلات پروژه‌های عمرانی ایران را درمان کند:

• کاهش دوباره‌کاری‌ها

• کاهش اختلافات

• تحویل سریع‌تر و کم‌هزینه‌تر

• افزایش رضایت ذی‌نفعان

اگر پروژه‌های عمرانی کشور به جای «پیدا کردن مقصر»، بر «پیشگیری از مشکل» و «ایجاد ارزش مشترک» تمرکز کنند، نتایج بهتری به دست خواهند آورد.

برای مطالعه و آشنایی عمیق تر با متد Lean میتوانید به سایت https://leanconstruction.org/ مراجعه کنید.