انواع روش های مدیریت پروژه

مقدمه

روش های مدیریت پروژه مجموعه‌ای از اصول، ابزارها و تکنیک‌هایی است که افراد از آن‌ها برای برنامه‌ریزی، اجرا و مدیریت پروژه‌ها استفاده می‌کنند. روش‌های مدیریت پروژه به مدیران پ  روژه کمک می‌کند تا اعضای تیم را رهبری و کار را مدیریت و در عین حال همکاری تیمی را تسهیل کنند. روش‌های مدیریت پروژه بسیار متفاوتی وجود دارند که هریک مزایا و معایبی دارند. بعضی از آنها در صنایع یا پروژه‌های خاص بهتر عمل می‌کنند. بنابراین باید در مورد انواع روش‌ های مدیریت پروژه اطلاع داشته باشید تا بفهمید کدام یک برای شما بهتر است.
در همین راستا، در این مطلب برخی از محبوب‌ترین روش ‌های مدیریت پروژه را بررسی خواهیم کرد. این روش‌ها در بسیاری از بخش‌ها مانند توسعه نرم‌افزار، تحقیق و توسعه و توسعه محصول به کار می‌روند.

انواع روش مدیریت پروژه

اگر پروژه‌ای را مدیریت می‌کنید، باید با روش‌‌های مدیریت پروژه آشنا باشید. در ادامه، متداول‌ترین انواع روش‌ های مدیریت پروژه که می‌توانید از آن استفاده‌ کنید را توضیح می‌دهیم.

روش مدیریت پروژه آبشار

مدیران، این روش را ساده‌ترین و خطی‌ترین روش مدیریت پروژه در این لیست و همچنین سنتی‌ترین روش مدیریت پروژه می‌دانند. روش مدیریت پروژه آبشار فرایندی است که در آن مراحل پروژه به ‌سمت پایین جریان می‌یابد. مدل آبشاری به گونه‌ای است که تنها زمانی که یک مرحله با موفقیت به پایان رسیده است می‌توانید از مرحله‌ای از پروژه به مرحله دیگر بروید.
چه زمانی باید از آن استفاده‌کرد: روش مدیریت پروژه آبشار برای پروژه‌های تولیدی و ساخت‌وساز گزینه عالی هستند. این پروژه‌ها بسیار ساختاریافته هستند و تغییر هر چیزی پس از انجام یک مرحله برایتان گران تمام می‌شود. مدیران در روش آبشار از نمودار گانت برای برنامه‌ریزی و زمان‌بندی استفاده می‌کنند.

 روش چابک، یکی از انواع روش های مدیریت پروژه

بر خلاف مدیریت پروژه آبشار، این روش سریع بوده و قابلیت انعطاف‌پذیری بیشتری دارد. روش مدیریت پروژه چابک روشی بسیار پویا برای کار و همکاری به تیم‌های پروژه ارائه می‌دهد. به همین دلیل آن را یک روش مدیریت پروژه بسیار محبوب برای توسعه محصول و نرم‌افزار می‌دانند. 17 توسعه‌دهنده نرم‌افزار در سال 2001 با انتشار مقاله‌ای تحت عنوان «مانیفست توسعه نرم‌افزار چابک» این روش را معرفی کردند.
چه زمانی باید از آن استفاده‌کرد: روش چابک، یکی از بهترین گزینه‌ها در بین انواع روش های مدیریت پروژه برای مدیریت پروژه‌هایی مانند توسعه نرم‌افزار است. اما از کجا بدانید روش مدیریت پروژه چابک برای شما مناسب است؟ این روش برای مدیریت پروژه‌هایی مانند تولید محصولات غیر نرم‌افزاری که با توسعه و نوآوری همراه هستند به کار می‌رود. همچنین، مدیران در پروژه‌هایی که سطحی از عدم قطعیت دارند مانند رایانه، وسایل ‌نقلیه موتوری، دستگاه‌های پزشکی، غذا، پوشاک، موسیقی از آن استفاده می‌کنند. مدیران در انواع پروژه‌های دیگر مانند بازاریابی که نیاز به برنامه‌ریزی سریع‌تر و پاسخگوتر تولید دارند این روش را به کار می‌گیرند.

روش اسکرام، یکی از انواع روش های مدیریت پروژه برای تیم‌های کوچک

اسکرام یک رویکرد کوتاه‌مدت و سریع مدیریت پروژه‌ها است. روش اسکرام برای تیم‌هایی که کمتر از 10 نفر هستند ایده‌آل است. این روش اغلب با دوره‌های دو هفته‌ای با جلسات کوتاه روزانه که تحت ‌عنوان جلسات اسکرام روزانه شناخته می‌شوند همراه است. علاوه بر این، با شخصی یا چیزی که اسکرام مستر نامیده می‌شود هدایت می‌شود. اسکرام در چارچوب روش مدیریت پروژه چابک کار می‌کند.
چه زمانی باید از آن استفاده کنید: درست مانند روش مدیریت چابک، بسیاری افراد از روش اسکرام عمدتا در پروژه‌های توسعه نرم‌افزار استفاده می‌کنند. اما طرفداران این روش معتقدند که این روش در هر صنعت یا تجارت از جمله تدارکات خرده‌فروشی، برنامه‌ریزی رویداد قابل اجرا است. علاوه بر این،  برای هر پروژه‌ای که نیاز به انعطاف‌پذیری دارد می‌توان از روش اسکرام استفاده کرد. با این حال، این روش به اجرای دقیق نقش‌های اسکرام نیاز دارد.

پیکره دانش مدیریت پروژه (PMBOK)

PMBOK را پدر انواع روش های مدیریت پروژه می‌نامند. موسسه مدیریت پروژه (PMI) یک انجمن عضویت غیرانتفاعی برای مدیران پروژه است. این موسسه، گواهینامه مدیریت پروژه را اعطا می‌کند و استانداردهای مدیریت پروژه را گسترش داده است. این سازمان کتابی تحت عنوان پیکره دانش مدیریت پروژه یا PMBOK دارد. PMBOK تعاریف و دستورالعمل‌هایی برای برنامه‌ریزی، زمان‌بندی، اجرا و کنترل پروژه ارائه می‌دهد. به ‌عنوان ‌مثال، گروه‌های فرآیند مدیریت پروژه، چرخه عمر پروژه را توصیف می‌کنند. علاوه بر این، 10 حوزه در زمینه دانش مدیریت پروژه، نحوه مدیریت یک پروژه را توضیح می‌دهند.
چه زمانی باید از آن استفاده کرد: تقریبا در هر پروژه‌ای می‌توان از PMBOK استفاده کرد. زیرا همه پروژه‌های بزرگ و کوچک مراحل مختلفی را طی می‌کنند که در کتاب ذکر شده است. این کتاب تعریف روشنی از نحوه مدیریت یک پروژه ارائه می‌دهد.
علاوه بر این، موسسه مدیریت پروژه سازمانی است که گواهینامه PMP را اعطا می‌کند. این گواهینامه استاندارد طلایی در بین مدیران پروژه بوده و در سراسر جهان معروف است. PMBOK را یک چارچوب عالی برای اجرای یک پروژه می‌دانند.

روش مسیر بحرانی (CPM)

در روش مسیر بحرانی (CPM) که یکی دیگر از انواع روش های مدیریت پروژه است یک مدل از پروژه می‌سازید. در این مدل، تمام فعالیت‌ها از جمله مدت زمان انجام وظایف، بررسی ارتباط وظایف به یکدیگر و دیگر فعالیت‌های پروژه در ساختار کار گنجانده‌ شده‌اند. روش مسیر بحرانی راهی برای شناسایی و زمان‌بندی تمام وظایف حیاتی است که پروژه شما را تشکیل می‌دهند.
با کمک این اطلاعات می توانید زنجیره کارهای لازم برای اتمام پروژه شناسایی کنید که به آن مسیر بحرانی می‌گویند. شما باید به آن وظایف دقت کنید و به موقع آن را انجام دهید، زیرا اگر یکی از آنها به تعویق بیفتد، کل پروژه به تعویق خواهد افتاد.
چه زمانی باید از آن استفاده کرد: CPM برای مدیریت و برنامه‌ریزی پروژه‌های کوچکتر یا متوسط بهتر است. اگر پروژه بسیار بزرگی داشته باشد، جمع‌آوری تمام داده‌های مورد نیاز برای ساخت نمودار و درک آن بدون نرم‌افزار مدیریت پروژه سخت‌تر خواهد بود.

روش مدیریت پروژه زنجیره بحرانی (CCPM)

در CCPM، شما روی منابعی مانند تیم‌ها، تجهیزات، فضای اداری و غیره که از آن‌ها برای تکمیل پروژه استفاده می‌کنید تمرکز می‌نمایید. طراحان این روش بر برنامه زمان‌بندی کار کمتر و بر متعادل کردن منابع و انعطاف‌پذیر نگه داشتن آنها بیشتر تاکید می‌کنند.
چه موقع باید از آن استفاده کنید: شرکت‌های بزرگ و کوچک صنایعی مانند ساخت و ساز، توسعه نرم‌افزار و تحقیق و توسعه فناوری از این روش برای پروژه‌های خود استفاده می‌کنند.

روش کانبان، یکی دیگر از انواع روش های مدیریت پروژه

روش کانبان یک نوع رویکرد بصری به مدیریت پروژه است. مدیران پروژه وظایف را در برد کانبان ثبت می‌کنند که در آن جریان کار و پیشرفت برای همه اعضای تیم مشخص است. در نتیجه، مدیران می‌توانند وظایف و کارها را بهتر کنترل و مدیریت کنند. روش کانبان به کاهش ناکارآمدی‌ها کمک می‌کند. یکی از بهترین روش‌ها در بین انواع روش های مدیریت پروژه برای بسیاری از اهداف مانند تولید ناب یا پروژه‌های چابک است.
در حال حاضر با ظهور بوردهای برنامه‌ریزی بصری در نرم‌افزارهایی مانند ترلو، مدیران پروژه استفاده‌های جدیدی از ابزارهای کانبان و روش‌های آن می‌کنند. تیم‌های چابک از بردهای کانبان برای قرار دادن داستان‌ کاربران در برد و برنامه‌ریزی بک لاگ در توسعه نرم‌افزار استفاده می‌کنند.
چه موقع باید از آن استفاده کرد: این روش در ابتدا برای تولید و برای تیم‌های نرم‌افزاری توسعه یافت،. مدیران از آن زمان تاکنون در منابع انسانی، بازاریابی، استراتژی سازمانی، فرآیند اجرایی و حساب‌های دریافتنی و پرداختنی از آن استفاده کرده‌اند. تقریبا هر کسی می‌تواند با بردهای کانبان برنامه‌ریزی کند، کارت‌هایی را برای نمایش مراحل پروژه، تاریخ تحویل کار، افراد، ایده‌ها و موارد دیگر اضافه کند.

 برنامه‌نویسی مفرط (XP)

این روش شبیه ورزش خطرناکی است که بچه‌ها به آن علاقه داشته باشند. اما XP در واقعیت، توسعه نرم‌افزاری چابک با چرخه‌های توسعه کوتاه‌مدت و چند نسخه برای بهبود کارایی است. مدیران و کارکنان نیازهای مشتری را بررسی و مسیر پروژه را بر اساس آن تعیین می‌کنند.
چه زمانی باید از آن استفاده کرد: زمانی که الزامات پروژه به طور مکرر تغییر می‌کنند بهتر است از روشی مانند XP استفاده کنید. در مواقعی که مشتری شما ایده روشنی از چیزی که می‌خواهد ندارد به کار می‌آید.

روش مدیریت پروژه لین یا ناب

مدیریت پروژه به روش ناب یکی از انواع روش های مدیریت پروژه است. این روش، راهی برای کاهش هزینه‌ها و در نتیجه افزایش ارزش در فرایند اجرای پروژه‌ها و تولید ارائه می‌دهد. بنابراین، روش ناب بر حذف کارهای اضافی از فرآیندهای مهم تمرکز دارد تا به طور مداوم بر جریان کار، تأثیر مثبت بگذارد. مدیران این کار را با بهینه‌سازی فناوری‌ها، دارایی‌ها و عمودهای جداگانه انجام می‌دهند. روش مدیریت پروژه ناب به هنری فورد و تلاش او برای خودکارسازی فرآیند تولید خودروها بر می‌گردد. تویوتا نیز این ایده را پذیرفت و ایده خود را فراتر از تولید و تا مرحله بهبود مستمر فرآیند توسعه محصول گسترش داد.
امروزه، تیم‌های توسعه نرم‌افزار، از فرآیندهای ناب برای تمرکز بر بازخورد کاربر نهایی و افزایش ارزش کار استفاده می‌کنند.
چه زمانی باید از آن استفاده کرد: اولین بار، شرکت تویوتا روش مدیریت پروژه ناب را توسعه داد و بدیهی است که روشی عالی برای بخش‌های تولید است. در واقع، به آن روش تولید ناب نیز می‌گویند، اما این روش بیش از همه در صنایع ساخت‌وساز و آموزش به کار می‌رود.

شش سیگما

مهندسان شاغل در موتورولا در اواسط دهه 1980 روش مدیریت پروژه شش سیگما را معرفی کردند. این روش با شناسایی کارها و فرایندهایی که اثر مثبتی بر پروژه ندارند، کیفیت را بهبود می‌بخشد. مدیران و افراد از این روش، برای مدیریت کیفیت از آمار تجربی و پرسنل متخصص در این رشته‌ها استفاده می‌کنند. همچنین روش شش سیگما ناب وجود دارد که مدیران از آن همراه روش مدیریت پروژه ناب برای حذف کارهای اضافی و بیهوده استفاده می‌کنند. در این روش، مهم‌ترین عامل موفقیت را تلاش مستمر برای دستیابی به نتایج پایدار و مورد انتظار می‌دانند. فرآیندها را می‌توان اصلاح کرد و بهبود بخشید. گاهی اوقات برای حفظ کیفیت یک پروژه، کل سازمان از بالا تا پایین نیاز به این اصلاح دارد.
چه زمانی باید از آن استفاده کرد: این روش برخلاف انواع روش های مدیریت پروژه دیگر در سازمان‌های بزرگتر بیشترین کارایی را دارد. حتی شرکت‌هایی که چند صد کارمند دارند، احتمالا برای استفاده از مزایای آن بسیار کوچک هستند. علاوه بر این، برای استفاده از آن نیاز به دریافت گواهینامه دارید.

 PRINCE2، یکی از محبوب‌تری انواع روش های مدیریت پروژه

روش PRINCE2 مخفف Projects IN Controlled Environments و یک روش تایید شده و ساختار یافته است. در ابتدا، دولت بریتانیا برای پروژه‌های فناوری اطلاعات از این روش استفاده کرد. PRINCE2 شبیه سایر روش‌های سنتی مانند روش آبشار نیست. چون راه‌حل‌های آن برای همه موثر نیست و از هفت اصل، ماده و رویه پیروی می‌کند.
پس از اینکه دولت بریتانیا استانداردهایی را برای سیستم‌های فناوری اطلاعات در سال 1989 تصویب کرد، آنها  روش PRINCE را به کار برند. بسیاری در سال 1996، روش PRINCE2 را به عنوان یک روش کلی‌تر برای مدیریت پروژه مطرح کردند. در حال حاضر، این روش مدیریت پروژه در تمام سازمان‌های دولتی بریتانیا و سازمان ملل متحد محبوبیت بالایی دارد.
چه موقع باید از آن استفاده کرد: دولت‌های کشورهای مختلف روش مدیریت  PRINCE2 را تایید کرده‌اند. بنابراین، می‌توان گفت که این پروژه صرفا و همیشه برای پروژه‌های کوچکتر مناسب نیست.

نتیجه‌گیری

همانطور که مشاهده کردید انواع مختلفی از روش‌های مدیریت پروژه وجود دارد. مدیران و کارکنان سازمان و حتی دولت‌ها بسته به نیاز و صنایع مختلف می‌توانند از یکی از روش‌های فوق برای مدیریت بهتر پروژه و موفقیت آن استفاده کنند. هنگام انتخاب روش مدیریت پروژه بهتر است روشی انتخاب کنید که روی سرعت بخشیدن و بهبود فرایند کار تاثیر مثبتی بگذارد.