مدیریت مالی و هزینه

مدیریت مالی در پروژه های عمرانی

تامین مالی پروژه های عمرانی را می توان از دو جنبه بررسی کرد: از دیدگاه صاحب پروژه با توجه به تعاملات مالی که با سایر سازمان های دخیل در پروژه دارد، و از دیدگاه پیمانکار پروژه. در پروژه های عمرانی، کارفرما ممکن است وابسته به بخش دولتی یا خصوصی باشد؛ اندازه ی پروژه های عمرانی نیز ممکن است کوچک تا متوسط و بزرگ یا حتی ابر پروژه باشد. همچنین نوع تامین مالی نیز می تواند تاثیرات بلندمدت یا کوتاه مدتی برای پروژه به همراه داشته باشد. هریک از این عوامل بر تدابیر مالی و راهکارهای مالی به کار گرفته شده در پروژه های عمرانی، تاثیر می گذارند.

در داخل سازمان، مدیریت مالی در واقع مدیریت کارآمد و موثر وجوه است، به نحوی که اهداف سازمانی محقق شوند. مدیریت مالی شامل برنامه ریزی، نظارت و کنترل منابع پولی (مالی) سازمان می شود و یکی از حوزه های کاربردی مهم است که ارتباط مستقیم با مدیریت ارشد سازمان دارد.

در پروژه های عمرانی سنتی، کارفرما معمولا هزینه پروژه را براساس پیشرفت کارو به صورت دوره ای معمولا ماهانه) پرداخت می کند. در این روش، پیمانکار هزینه اولیه راه اندازی و احتمالا چندماه اول کار را تامین می کند. بسیاری از پیمانکاران با خودشان قادر به تامین این مخارج بوده، یا برای پوشش هزینه های دوره اولیه، وام های کوتاه مدت دریافت می کنند. در سایر موارد، کارفرما یا حامی مالی پروژه، سرمایه در گردش اولیه پروژه را با ارائه پیش پرداخت به پیمانکار تامین می کند. این پیش پرداخت، درصدی از بودجه مصوب پروژه بوده که با نرخ مشخصی به صورت ماهانه از پرداختی های پیمانکار کسر می گردد. جزئیات این کار باید در متن قرارداد ذکر شود.

اما اخیرا، استفاده از روش های مختلف ساخت و تحویل پروژه (مانند ساخت – بهره برداری – انتقال، طراحی – ساخت – تملک – بهره برداری و طراحی – ساخت – بهره برداری – نگهداری و …) و تامین مالی پروژه از طریق مشارکت بخش عمومی (دولتی) و بخش خصوصی (PPP)، صنعت ساخت و ساز را با الزامات فزآینده ای برای تامین بودجه پروژه مواجه کرده است. این مساله پیمانکار را که اغلب مسئولیت رهبری یک کنسرسیوم را برعهده دارد، ملزم به کسب دانش و تبحر لازم در خصوص تکنیکهای مختلف مدیریت مالی پروژه ها می کند.

مدیریت مالی با مدیریت هزینه، که بیشتر مربوط به مدیریت هزینه های روزمره پروژه برای نیروی کار و مصالح می باشد، متفاوت است. هرچند ممکن است هنگامی که صحبت از تامین مالی بلندمدت میشود، شامل هزینه های مربوط به دوره ساخت و استفاده از پروژه نیز باشد (مانند پروژه های PPP)، اما بحث ما در این بخش تنها به تامین مالی هزینه خود پروژه محدود می شود.

لازم به ذکر است که مسئولیت های مدیر پروژه در خصوص مدیریت مالی، براساس چرخه عمر پروژه های عمرانی، به چهار حوزه گسترده تقسیم می شود: حسابداری منابع مالی پروژه، مدیریت هزینه و سود، مدیریت جریان های نقدی و اخذ تصمیمات مالی یا ارائه اطلاعات لازم و موثق به حامی مالی پروژه، برای اتخاذ تصمیمات مالی

در مقوله مدیریت مالی، ذینفعان دیگری مانند حسابداران مدیریتی، حسابداران رسمی (CPAs)، تحلیل گران مالی تایید صلاحیت شده (CFA)، ارئه دهندگان ضمانت نامه ها، شرکتهای بیمه، بانکها، سرمایه گذاران پروژه و مشاوران مدیریت نیز وارد پروژه می شوند.

مدیریت هزینه در پروژه های عمرانی

برآوردها در صنعت ساخت وساز با برآوردها در دیگر صنایع متفاوت میباشند. هر چند ممکن اسـت برخی از این تفاوتها جزئی باشند، اما غالباً آنها تفاوت هـای عمده ای با یکدیگر دارند. برآوردهـا در صنعت ساخت وساز، از تخمین بتن مورد نیاز برای یک فونداسیون گرفته تا برآورد یک کارخانه فرآوری چند میلیون دلاری را شامل می شـود. برآوردهـای پـروژه های عمرانی شامل هزینـه هـای مستقیم و غیرمستقیم پروژه می شوند. هزینه های مستقیم، هزینه هایی هستند که بتوان آنها را مستقیماً به یک محدوده مشخص از کار نسبت داد. ممکن است این هزینه، شامل تجهیزات مورد استفاده در پروژه نیـز باشد (مانند هزینه بیل مکانیکی مورد استفاده در عملیات خاکبرداری). هزینـه هـای غیرمستقیم، هزینه هایی هستند که نتوان آنها را به صورت مشخص بـه محـدوده خاصی از کار نسبت داد. ایـن هزینهها به محدودههای متفاوتی از کارهای یک پروژه تعلق می گیرند (به عنوان مثال ابزارها و تجهیزات کوچک). در پروژه های EPC، هزینههای مستقیم برحسب حوزه هـای کـاری دسـتـه بنـدی و سازماندهی

می شوند که در این جا منظور از حوزه های کاری، محدوده های تخصصی کاری، مانند عمران، سازه، تاسیسات مکانیکی، تاسیسات الکتریکی، لوله کشی و ابزار دقیق و… می باشد. هزینه های غیرمستقیم، هزینه هایی مانند مدیریت و نظارت بر پروژه، همچنین هزینه های عمومی سازمان که به یک پروژه خاص تخصیص داده شده اند را شامل می شوند.

با توجه به این که صنعت ساخت وساز دارای شاخه های متفاوتی می باشد هیچ دسته بندی مشخص و از پیش تعیین شده ای برای هزینه های مستقیم و غیرمستقیم وجود ندارد و دسته بندی ها بیشتر بستگی به سازمان و سیاست های آن برای مدیریت هزینه ها، دارد.

برخی از چالش هایی که پروژه های عمرانی در مدیریت هزینه ها با آنها روبرو هستند، عبارتند از: تعدد ذینفعان پروژه، در دسترس بودن و کیفیت نیروی کار ماهر در مناطق مختلف، تاثیر شرایط آب و هوایی بر بهره وری، حمل و نقل در مناطق دورافتاده و نوسانات قیمت مواد و مصالح. پیگیری و مدیریت این هزینه ها، فرآیند پیچیده ای است که مستلزم برنامه ریزی دقیق، و نظارت و کنترل هزینه ها می باشد.

علاوه بر این، برآورد هزینه فرآیندی است که برای انعکاس تغییرات بوجود آمده در محدوده پروژه، نقشه های پروژه، همچنین قابلیت ساخت و عملکرد پروژه، در طول چرخه عمر پروژه بارها تکرار می شود. هزینه پروژه متناسب با محدوده پروژه می باشد. حال این محدوده می تواند با توجه به توانایی مالک در تامین هزینه های پروژه مشخص شده باشد یا مبتنی بر کارآمدی در مدیریت هزینه ها و سود پیمانکاران در اجرای پروژه، باشد. اساسا مدیریت هزینه های پروژه برای تمام ذینفعان فعال در پروژه مهم است

نظارت و کنترل هزینه ها، اقداماتی موثر می باشند که به منظور پیش بینی نتیجه نهایی پروژه بر اساس هزینه های واقعی مورد استفاده قرار می گیرند و با بکار گیری اقدامات پیشگیرانه یا اصلاحی مانع از تغییر هزینه نهایی پروژه می شوند. تکنیک های کنترل هزینه در پروژه های مختلف با توجه به نوع قرارداد، متفاوت می باشند. هنگام برنامه ریزی پروژه، فرآیند مدیریت هزینه های پروژه با یکپارچگی با سایر حوزه های دانش، نه تنها باید منابع و محدوده پروژه را پوشش دهد، بلکه باید تکنیکهای مختلف مدیریت هزینه های پروژه، که با توجه به روش اجرای پروژه مورد استفاده قرار می گیرند، را نیز تحت پوشش قرار دهد