مدیریت ایمنی و بهداشت

مدیریت بهداشت، ایمنی، امنیت و محیط زیست در پروژه های عمرانی

الزاماتی که باید در فرآیند برنامه ریزی برای بهداشت، ایمنی، امنیت و محیط زیست پروژه ها در نظر گرفت عبارتند از:

1 : مقررات ابلاغ شده توسط کارفرما یا حامی مالی پروژه

2 : استانداردها و مقررات اجباری (محلی، استانی، ملی یا بین المللی و استانداردها و مقررات پذیرفته شده توسط کارفرما یا حامی مالی پروژه

3 : روشهای اجرایی و ضوابط پیمانکار

معمولا با توجه به محدودیت های خاص منطقه جغرافیایی که پروژه در آن اجرا می شود (که ممکن است به اندازه، محدوده و میزان پیچیدگی پروژه نیز بستگی داشته باشد)، حامیان مالی یا کارفرمای پروژه، الزامات بیشتری برای پروژه در نظر می گیرند. در مواردی که اقدامات کلی برای تضمین HSSE در پروژه کفایت نکنند، باید از استانداردهای ویژه سیستم های مدیریت ایمنی و محیط زیست، کنترل های مضاعف و استانداردها و مقررات ویژه صنعت که نیازهای ایمنی، عملکرد زیست محیطی و پذیرش پروژه را تعیین می کنند، استفاده کرد.

لازم به ذکر است که عدم وجود برنامه یا سیستم مدیریت HSSE لزوما به این معنی نیست که سیستم به کار گرفته شده توسط سازمان مجری ناکارآمد می باشد و به همین ترتیب، داشتن سیستم یا برنامه مدیریت ایمنی و محیط زیست نیز متضمن این امر نیست که مجری کار را به صورت قابل قبولی اجرا کرده و محصول پروژه قابل پذیرش می باشد.

بهداشت، ایمنی، امنیت و محیط زیست در حوزه پروژه عمرانی به شرح زیر توصیف می شوند:

بهداشت. اهمیت برنامه های مربوط به سلامت و بهداشت کارکنان در شرکتها به طور فزاینده ای در حال افزایش بوده، چرا که این برنامه ها مستقیما بر ریسک و سایر مسائل مربوط به ایمنی تاثیر می گذارند. برنامه های بهداشت و رفاه کارکنان نه تنها به مسئله سلامت فیزیکی که پرسنل را قادر به انجام کارها می سازد، مربوط می شوند، بلکه با ایجاد تعادل بین کار و زندگی، برکاهش مسائل استرس زا کمک کرده و باعث ثبات و تمرکز ذهنی پرسنل می گردد. کارگاههای عمرانی در زمینه بهداشت و سلامتی پرسنل ویژگیهای متفاوتی دارند، مانند: محیط کاری متغیر، مکان ناآشنا برای پرسنل و پرسنل موقت که وظایف بلندمدت و کوتاه مدت متفاوتی دارند.

ایمنی. ایمنی پرسنل و تیم های پروژه های عمرانی، چالش اصلی این پروژه ها بوده و باید در تمام سطوح سازمان در اولویت قرار بگیرد. به همین دلیل رفتار ایمن پرسنل و کاهش حوادث مسائل مهمی هستند که باید در طول پروژه، با استفاده از منابع مختلف، از جمله منابع انسانی، افسران ایمنی و سایر ناظران به طور دقیق نظارت و کنترل شوند.

امنیت. یکی از عوامل مهم در کاهش ورود غیرمجاز به کارگاه و دزدی و خرابکاری در کارگاه، کنترل ورود و خروج در کارگاه می باشد. در برخی مواقع جهت کاهش تهدیدات خارجی، باید یک منطقه محافظت شده برای تیم اجرای پروژه که مشغول کار هستند، ایجاد کرد.

محیط زیست. درک عوامل محیطی (آب و هوا، حیات وحش، منابع فرهنگی و مناطق حفاظت شده) محل اجرای پروژه، مستلزم تجزیه و تحلیل محیط و همکاری ذینفعان در فازهای قبل از شروع پروژه می باشد. در این راستا، قبل از شروع پروژه باید تعهدات و کنترل های لازم جهت اجرای پروژه، مشخص گردیده و آنالیز لازم در خصوص تاثیرات ساخت و ساز بر محیط زیست صورت گیرد.

روش تحلیل اثرات زیست محیطی (EIA)، یک روش مرسوم برای کشف، تحلیل و کاهش اثرات زیست محیطی پروژه میباشد. در پروژه های عمرانی اجرای فعالیتهای مربوط به HSSE هم جزو وظایف سازمان مجری بوده و هم بخشی از وظایف مالک حامی مالی پروژه می باشد. در نتیجه اجرای این فعالیت ها در پروژه، می توان سیاستها، اهداف و مسئولیت های ایمنی و زیست محیطی پروژه را مشخص نموده و برنامه ریزی پروژه را به گونه ای انجام داد که از بروز حوادث، آسیب های شخصی، تلفات يا خسارت به اموال جلوگیری به عمل آید. برای راحتی پس از این در کتاب هرجا از واژه مدیریت ایمنی استفاده شود، منظور مدیریت ایمنی و مدیریت بهداشت می باشد. در پروژه های عمرانی، مدیریت ایمنی و محیط زیست، با دیگر فرآیندهای مدیریت پروژه و گروه های فرآیندی مرتبط می باشند. مجری پروژه می بایست، سیستم مدیریت ایمنی و محیط زیست را در طول پروژه، از طریق سیاست ها، رویه ها و فرآیندهای برنامه ریزی، تضمین و کنترل ایمنی و با بهره گیری از فعالیتهای مربوط به بهبود مستمر، به صورت مناسبی اجرا کند. همانند مدیریت کیفیت، مدیریت ایمنی و محیط زیست، تضمین می کند که سیستم مدیریت پروژه تمام فرآیندهای لازم برای برآورده کردن الزامات پروژه را به درستی به کار گرفته و در این فرآیندها مسائل ایمنی و زیست محیطی نیز مدنظر قرار گرفته اند. با استفاده از مدیریت ایمنی و محیط زیست در درجه اول مطمئن می شویم که در شرایط و مفاد قرار دارد از جمله مفاد قانونی و مشخصات پروژه امنیت افرادی که در کارگاه و مجاورت کارگاه کار می کنند لحاظ گردیده است. فرآیندههای مربوط به ایمنی و محیط زیست، هم در مورد خود پروژه بوده و هم محصول پروژه (و اجزای آن) و شامل ارزیابی و تعیین چگونگی تعامل فرآیندهای مختلف مدیریت پروژه جهت برآورده کردن نیازهای پروژه می باشد. این فرآیندها مشخص می کنند که آیا برای رسیدن به اهداف ایمنی و زیست محیطی پروژه نیاز به تغییرات و اصلاحاتی می باشد یا خیر. یک مدیریت پروژه مناسب و کار آمد، بدون در نظر گرفتن الزامات مربوط به مدیریت ایمنی و محیط زیست کامل نخواهد بود. علاوه براین برای رسیدن به اهداف پروژه، مدیریت ایمنی و محیط زیست باید با مدیریت ریسک پروژه نیز یکپارچه شود.

بهداشت و امنیت، تاثیرات دیگری بر پروژه ها دارند که معمولا نادیده گرفته می شوند، اما باید در نظر داشت که این عوامل نیز در پروژه به اندازه مدیریت ایمنی و محیط زیست اهمیت دارند. علاوه براسترس های روانی، تاخیرها و ضررهای مالی نیز می توانند جزو پیامدهای بیماری ها، حوادث و مرگ و میرهای کارگاهی باشند. نحوه مدیریت بهداشت و امنیت منابع انسانی پروژه باید در برنامه HSSE پروژه مشخص شود. به عنوان مثال در نظر گرفتن حداکثر ۸ ساعت کار روزانه برای پرسنل در روزهای گرم سال، هر چند ممکن است باعث افزایش مدت زمان اجرای پروژه گردد، اما خطر از دست دادن زمان های کاری بیشتر به دلیل گرمازدگی پرسنل را کاهش میدهد.

مدیریت بهداشت، ایمنی و محیط زیست، باید در تمام جنبه های مختلف مدیریت پروژه اعمال شوند. همانند مدیریت کیفیت، در این فرآیند نیز باید سه مجموعه مختلف از الزامات را مدنظر قرار داد:

الزامات قانونی. این الزامات توسط، قانون مشخص شده و از طریق مقام قانونی مسئول در منطقه ای (جغرافیایی یا هر نوع دیگری که قرار است پروژه در آنجا اجرا شود، به پروژه ابلاغ می گردند و به طور کلی برای تمام پروژه ها لازم الاجرا می باشند.

الزامات قانونی مربوط به ایمنی و محیط زیست، غالبا در پروژه های صنایع هسته ای، تولید برق، نفت و گاز، راه آهن، پروژه های زیرزمینی و معدنی اعمال می شوند.

الزامات مشتری. این الزامات در مفاد قرارداد ذکر میشوند. مشتریان الزامات زیست محیطی و ایمنی مدنظرشان را، همراه با معیارهای عملکرد فنی و پذیرش پروژه که مطابق با مقرارت، قوانین و مشخصات تعریف شده، مشخص می کنند. همچنین ممکن است این الزامات شامل انطباق سیستم مدیریتی پیمانکار با استانداردهای جهانی، مانند ISO با استانداردهای اداره ایمنی و سلامت شغلی (OHSA) باشند.

الزامات سازمان مجری. این الزامات نیازهای تجاری پروژه را برآورده می کنند (بهینه کردن سود، بازگشت سرمایه و غیره). تعهدات مربوط به مسئولیت اجتماعی و افزایش حسن اشتهار در بازار، در زمره این الزامات می باشند.

این فرآیندها، هم با یکدیگر و همچنین با فرآیندهای دیگر حوزه های دانش در ارتباطند. هر چند در اینجا این فرآیندها به صورت مجزا و با مرزهایی مشخص تعریف شده اند، اما در عمل این فرآیندها با یکدیگر همپوشانی و تعامل دارند.